Satranç ve müziğin benzerliği hep şaşırtmıştır. Coşkulu bir konserle kıran kırana bir satranç karşılaşmasını düşünelim. 

Satranç tahtasındaki sizin de bir kısmına tanık olduğunuz kısacık yolculuğum boyunca Prokofiev'in bir fili, veziri ya da piyonu olmaktan gurur duydum. Capablanca'nın, Ravel'in ya da başka oyuncuların da 'askeri' olabilirdim; yine gurur duyardım. Oyun iyi olsun, yeter. Çünkü ben durduğum karelerin tarihinden şunu öğrendim ki, oyun varsa mağlup yoktur; ya da İlhami Çiçek'in dizeleriyle söylersek: "Kesin mat yok/İyi oyun vardır sadece". 

Ravel'ın şahı düştüğünde müziğin yine de susmaması bu yüzdendi işte. Bu yüzden Ravel, Prokofiev'in elini sıkmıştı. Şahın devrilmesi değil, oyundu hayranlık uyandıran. O oyun tek kişi oynanmıyordu; daha da önemlisi, güzel bir hamleyle oyunu kaybetmek, okumayı öğrenmek kadar yeni ve heyecan verici bir şeydi... 

Beni de bu yolculuğu yazmaya iten, bizzat tattığım birkaç heyecanlı yenilgiydi. İlk boş sayfa önümde açılırken bir Duke Ellington plağı taktım. Kelimeler ve melodiler kardeştir; cümlelerle de gamlar, ve paragraflar da şarkıların kardeşidir. İlk kelime düşerken Duke piyanosunun tuşlarına basmaya çoktan başlamıştı... Derken, daha ilk paragrafı bile bitirmemiştim ki şunu fark ettim: Piyanonun tuşları da tıpkı bir satranç tahtası gibi siyahlar ve beyazlardan oluşuyordu! Bunu fark ettikten sonra o ilginç bilgiye ulaşmam da çok sürmedi: 14. yüzyılda, Fransızca "échiquier" adıyla anılan ve piyanonun atalarından sayılan bir çalgı varmış. 

Şimdi elinize bir Fransızca sözlüğü alın -gerçi buna artık gerek yok, internetinizi de kullanabilirsiniz- ve "échiquier" kelimesinin anlamına ba- durun! yazımı okurken başka yerlere gitmenizi istemem, şimdilik bir yere bakmayın, size anlamını ben söyleyeceğim ama sonra mutlaka kendiniz de kontrol edin; evet, şimdi söylüyorum: "échiquier", Fransızca'da "satranç tahtası" demek!

Görünen o ki, 'siyah' ve 'beyaz'ın zıtlığı tarih boyunca hep iyi oyunların ve iyi bestelerin doğuşuna hizmet etmiş. Öyleyse Prokofiev ile Ravel'ın bir satranç tahtasında karşı karşıya gelmeleri, benim bu yolculuğum, hiçbiri aslında çok da şaşırtıcı değil. Çünkü yazımın bu son kısmında ortaya çıktı ki, kelimelerle melodilerin bir kardeşi daha varmış: Satranç! Bana, her oynadığımda ve izlediğimde, okumayı öğreten o güzel oyun...

Satrançla ve sanatla kalınız. 

Kaynak: Anonim